Το θεσμικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσον αφορά την περιβαλλοντική ευθύνη βασίζεται κυρίως στην Οδηγία 2004/35/ΕΚ για την περιβαλλοντική ευθύνη σχετικά με την πρόληψη και την αποκατάσταση της περιβαλλοντικής ζημίας (Environmental Liability Directive – ELD). Αυτή η οδηγία καθορίζει ένα νομικό πλαίσιο που αποσκοπεί στην πρόληψη και την αποκατάσταση της περιβαλλοντικής ζημίας με βάση την αρχή “ο ρυπαίνων πληρώνει”. Παρακάτω παρατίθενται εν συντομία τα κύρια στοιχεία της οδηγίας.

Πεδίο Εφαρμογής – Η οδηγία καλύπτει την περιβαλλοντική ζημία που επηρεάζει:

• Τη βιοποικιλότητα (κατοικίες και είδη που προστατεύονται από το δίκτυο Natura 2000).
• Τα ύδατα (επιφανειακά, υπόγεια, παράκτια και μεταβατικά ύδατα).
• Το έδαφος, εάν η ζημιά οδηγεί σε σημαντικό κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία.

Υποχρεώσεις των Επιχειρήσεων:

• Οι επιχειρήσεις που εκτελούν επικίνδυνες δραστηριότητες (όπως καθορίζονται από την οδηγία) είναι υποχρεωμένες να λάβουν μέτρα πρόληψης για την αποφυγή της περιβαλλοντικής ζημίας.
• Σε περίπτωση που συμβεί περιβαλλοντική ζημιά, οι επιχειρήσεις είναι υποχρεωμένες να λάβουν διορθωτικά μέτρα και να αποκαταστήσουν τη ζημία.

Προληπτικά και Αποκαταστατικά Μέτρα:

• Όταν υπάρχει επικείμενη απειλή περιβαλλοντικής ζημίας, οι επιχειρήσεις πρέπει να λάβουν προληπτικά μέτρα.
• Σε περίπτωση περιβαλλοντικής ζημίας, πρέπει να ληφθούν αποκαταστατικά μέτρα για την αποκατάσταση της ζημίας στο αρχικό της καθεστώς.

Διαδικασίες και Ευθύνες:

• Οι αρμόδιες αρχές των κρατών μελών είναι υπεύθυνες για την επιβολή των διατάξεων της οδηγίας.
• Οι αρχές μπορούν να απαιτήσουν από τις επιχειρήσεις να αναλάβουν ή να χρηματοδοτήσουν τα αναγκαία μέτρα αποκατάστασης.

Δικαίωμα για Πρόσβαση στη Δικαιοσύνη:

• Οι μη κυβερνητικές οργανώσεις και τα άτομα έχουν δικαίωμα να ζητούν από τις αρμόδιες αρχές να αναλάβουν δράση σε περίπτωση που δεν τηρούνται οι διατάξεις της οδηγίας.

Χρηματοοικονομική Ασφάλεια:

• Τα κράτη μέλη ενθαρρύνονται να προωθήσουν τη χρήση χρηματοοικονομικών μέσων, όπως η ασφάλιση, για την κάλυψη των ευθυνών που προκύπτουν από την περιβαλλοντική ζημία.

Η Οδηγία 2004/35/ΕΚ θέτει ένα πλαίσιο που συνδυάζει την περιβαλλοντική ευθύνη με τη νομική και οικονομική ευθύνη των επιχειρήσεων, διασφαλίζοντας ότι οι ζημιές στο περιβάλλον αντιμετωπίζονται με δίκαιο και αποτελεσματικό τρόπο. Οι επιχειρήσεις και οι αρχές των κρατών μελών έχουν ενεργό ρόλο στην εφαρμογή και την επιβολή των μέτρων που προβλέπει η οδηγία.